Meningokokken B vaccins

In Nederland is sinds 2013 één vaccin tegen meningokokken B geregistreerd: Bexsero (voor kinderen vanaf 2 maanden).  Een ander meningokokken B vaccin, Trumenba (voor iedereen vanaf 10 jaar) is geregistreerd maar niet beschikbaar in Nederland.

In het Rijksvaccinatieprogramma is geen vaccin tegen meningokokken B opgenomen, zoals dat bij bijvoorbeeld meningokokken ACWY wel het geval is.

Advies gezondheidsraad 2018: niet in Rijksvaccinatieprogramma

Eind 2018 heeft de Gezondheidsraad een negatief advies uitgebracht over eventuele opname van Bexsero in het Rijksvaccinatieprogramma (RVP).

Ernstige

De overweging om een advies over wel/geen vaccin tegen meningokokken B in het RVP uit te brengen, heeft mede met de ernst van meningokokkenziekte te maken: "Meningokokken B (MenB) veroorzaakte de afgelopen jaren zo’n 80 ziektegevallen per jaar. Er zijn relatief veel ziektegevallen onder kinderen jonger dan 2 jaar (20 in 2017) en adolescenten van 14 tot en met 24 jaar (26 in 2017). Gegeven de ernst van de ziekte geeft dit aanleiding om vaccinatie voor deze twee groepen te overwegen." (Bron: Vaccinatie tegen meningokokken - Samenvatting). Een link naar het advies vindt u onder 'Meer informatie' onderaan dit artikel.

Nog niet voldoende gegevens bekend over het vaccin

Ten tijde van het advies in 2019 was nog onvoldoende bekend hoe effectief het vaccin zou zijn in Nederland als vaccin binnen het Rijksvaccinatie. Wel was bekend dat het hoge koorts kon veroorzaken, vooral bij zuigelingen en dat de groepsbescherming naar verwachting beperkt zou zijn.

Na het advies zijn resultaten van studies in verschillende landen beschikbaar gekomen, waaronder Canada, Verenigd Koninkrijk, Italië en Portugal. 

Opnieuw GR advies eind 2021

Gezien de ernst van de ziekte zal de Gezondheidsraad eind 2019 opnieuw een advies uitbrengen over opname van het meningokokken B vaccin in het RijksVaccinatieProgramma. Nieuwe studieresultaten over werkzaamheid en bijwerkingen uit andere landen zullen hierin mee worden genomen, evenals de aantallen van de afgelopen jaren, zie hieronder.

(Bron: referentielaboratorium voor bacteriële Meningitis, AMC, Amsterdam)

Bexsero geïndiceerd voor medische risicogroepen

Inmiddels is het advies van het Zorginstituut van 16 december 2019 overgenomen en is Bexsero opgenomen in bijlage 1B (unieke geneesmiddelen) van het Geneesmiddelenvergoedingssysteem (GVS). Het is geïndiceerd voor medische risicogroepen voor mensen met een aangeboren complementdeficiëntie, een indicatie voor gebruik van eculizumab (een geneesmiddel) en bij (functionele) hypo-/asplenie.

Links

• De website van het landelijk coordinatiecentrum infectieziekten (LCI).
• Het advies van het Zorgmiddelen Instituut in Nederland.

Basisinformatie Bexsero

• Bexsero is een eiwitvaccin dat bescherming biedt tegen vier eiwitten die voorkomen op de oppervlakte van cellen van de meningokok (Neisseria meningitidis). Het is geschikt voor baby's vanaf 2 maanden, kinderen en volwassenen. Het vaccin biedt bescherming na vaccinatie tegen naar verwachting 80% van de meningokokken B infecties. Na volledige vaccinatie is de bescherming na drie jaar ongeveer 60%.
• Het vaccin bestaat uit flacons met 0,5 ml melkachtige substantie.
• Bexsero bevat vier verschillende componenten van het oppervlak van de bacterie Neisseria meningitidis groep B. Dit betekent dat er geen ziekmakende onderdelen van de bacterie in het vaccin zitten en het geen levend, gedood of geïnactiveerd vaccin is. 
• Als hulpstof bevat Bexsero aluminium. De hoeveelheid hiervan is zodanig klein dat deze geen schade oplevert voor de gevaccineerde.Dit geldt ook voor de andere stoffen die het vaccin bevat. 
• Meer informatie over de vaccin ingrediënten vindt u in de bijsluiter .
• In Engeland zijn inmiddels meer dan drie miljoen kinderen gevaccineerd met Bexsero. De bekende bijwerkingen, zie hieronder, zijn niet gewijzigd door nieuwe inzichten.
• In Engeland krijgen kinderen vaak paracetamol voor de vaccinatie gegeven wordt, om het risico op koorts en pijn van de bijwerkingen te verminderen.
• Het vaccin dient in de koelkast te worden bewaard in het doosje, om invloed van licht te voorkomen.

Toediening 

Het vaccin wordt intramusculair toegediend.

Aantal vaccinaties

Het aantal vaccinaties met Bexsero is afhankelijk van de leeftijd van de te vaccineren persoon:

• Zuigelingen 2-5 maanden: 4 vaccinaties
  • 3 doses met minimaal een maand tussen de vaccinaties
  • booster (dosis 4) tussen de 12-15 maanden, minimaal 6 maanden na de derde vaccinatie uit de eerste serie
• Zuigelingen 3-5 maanden: 3 vaccinaties
  • 2 doses met minimaal 2 maanden tussen de vaccinaties
  • booster (dosis 3) tussen de 12-15 maanden, minimaal 6 maanden na de tweede vaccinatie uit de eerste serie
• Zuigelingen 6-11 maanden: 3 vaccinaties
  1. 2 doses met minimaal 2 maanden tussen beide vaccinaties
  2. booster (dosis 3) in het tweede levensjaar, minimaal 2 maanden na de tweede vaccinatie uit de eerste serie.
• Kinderen van 12 -23 maanden: 3 doses
  • twee doses met minimaal 2 maanden tussen de beide vaccinaties
  • booster (dosis 3) minimaal 12-23 maanden na de tweede vaccinatie uit de eerste serie
• Kinderen vanaf 2 jaar en volwassenen: 2 doses
  • Minimaal een maand tussen eerste en tweede vaccinatie. 
  • Noodzaak voor booster is niet vastgesteld.
• Meer informatie op de website van het RIVM

Beschermingsduur van het vaccin

Het is - nog - niet precies bekend hoe lang Bexsero bescherming biedt. Onderzoek uit 2015 geeft aan dat de antistoftiters tegen de vier verschillende stammen die in het vaccin zitten variabel afnemen. In februari 2020 gepubliceerd Engels onderzoek wijst uit dat het vaccin na drie jaar nog een bescherming biedt van ongeveer 60%.

Verkrijgbaarheid van Bexsero in Nederland

Het vaccin wordt niet standaard aangeboden via het Rijksvaccinatieprogramma.
Het vaccin Bexsero is wel op eigen initiatief verkrijgbaar in Nederland via de huisarts/apotheek en op eigen kosten.

Noot van de NMS: vaccineren is in Nederland een eigen, individuele keuze. Wij adviseren hierin niet. Het risico op menB in Nederland is niet groot, dit betekent dat er altijd een klein risico is op de ziekte te krijgen. Of dit risico acceptabel is of niet is een persoonlijke afweging.

Kosten

De kosten van een vaccinatie met Bexsero zijn rond de eur 80,00 per vaccinatie (wisselt per apotheek).

Bijwerkingen

Zoals elk vaccin kan ook dit vaccin bijwerkingen hebben, al krijgt niet iedereen daarmee te maken. Hieronder de meest voorkomende bijwerkingen per leeftijdsgroep.

Baby's en kinderen tot en met 10 jaar

Zeer vaak voorkomend (bij meer dan 1 op 10):

• koorts (>38 °C)
• verlies van eetlust
• gevoeligheid of ongemak op de injectieplaats (inclusief ernstige injectieplaatsgevoeligheid die leidt tot huilen als de geïnjecteerde ledemaat wordt bewogen)
• pijnlijke gewrichten
• huiduitslag (kinderen van 12 tot en met 23 maanden) (soms na booster)
• slaperigheid
• zich geïrriteerd voelen
• ongewoon huilen
• braken
• diarree
• hoofdpijn.

Vaak (voorkomend bij maximaal 1 op 10)

• huiduitslag (zuigelingen en kinderen van 2 tot en met 10 jaar).

Soms (voorkomend bij maximaal 1 op 100)

• hoge koorts (≥40°C)
• toevallen (inclusief koortsstuipen)
• braken (na booster)
• droge huid
• bleekheid (zelden na booster).

Zelden (kunnen voorkomen bij maximaal 1 op 1.000 personen)

• ziekte van Kawasaki, die mogelijk gepaard gaat met symptomen als koorts die langer dan vijf dagen aanhoudt, in combinatie met een huiduitslag op de romp, en soms gevolgd door vervelling van de huid op handen en vingers, gezwollen klieren in de hals, rode ogen, lippen, keel en tong - jeukende uitslag, huiduitslag.

Jongeren (11 jaar en ouder) en volwassenen

Zeer vaak (kunnen bij meer dan 1 op 10 personen voorkomen)

• pijn op de injectieplaats die leidt tot onvermogen om normale dagelijkse activiteiten uit te voeren
• pijnlijke spieren en gewrichten
• misselijkheid 32
• algeheel gevoel van onwelbevinden
• hoofdpijn.

Bijwerkingen die zijn gemeld nadat het geneesmiddel op de markt werd gebracht

• Allergische reacties waaronder ernstige zwelling van de lippen, mond, keel (wat moeite met slikken kan veroorzaken)
• moeilijk ademen met piepen of hoesten
• huiduitslag
• bewustzijnsverlies en zeer lage bloeddruk.
• Collaps (plotseling ontstaan van spierverslapping)
• minder reactief dan gebruikelijk of gebrek aan besef
• bleekheid of blauwachtige huidverkleuring bij jonge kinderen.
• Gevoel van zwakte of flauwvallen.
• Koorts (adolescenten vanaf 11 jaar en volwassenen)
• Reacties op de injectieplaats zoals uitgebreide zwelling van de gevaccineerde ledemaat, blaren op of rondom de injectieplaats en een harde bult op de injectieplaats (die langer dan een maand kan aanhouden).

Toelichting op koorts na vaccinatie met Bexsero

Over koorts bij zuigelingen (≥ 38°C) na toediening van het meningokokken B vaccin (Bexsero®) is steeds meer bekend geworden. Inmiddels blijkt het voorkomen hiervan vergelijkbaar te zijn met andere routine zuigelingen vaccins (44 - 59% bij standaardvaccins). Wordt het meningokokken B vaccin tegelijk met andere routine zuigelingen vaccins gegeven, dan is dit percentage hoger: 69-79%.
Profylactisch gebruik van paracetamol vermindert incidentie en ernst van koorts, zonder de immunogeniciteit te beïnvloeden: het beïnvloedt de werkzaamheid van het vaccin niet. Meer informatie over het gebruik van paracetamol staat ook in de samenvatting van de productkenmerken en is te vinden op de website van Public Health England (Engelstalig).

In onderstaande twee publicaties worden onder andere de bijwerking koorts besproken:

1. Gossger N, Snape MD, Yu L-M, et al. Immunogenicity and tolerability of recombinant serogroup B meningococcal vaccine administered with or without routine infant vaccinations according to different immunization schedules: a randomized controlled trial. JAMA. 2012 Feb 8;307(6):573-82. Via: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22318278/

In deze wetenschappelijke publicatie staat het volgende: “Fever was seen following 26% (158/602) to 41% (247/607) of 4CMenB doses when administered alone, compared with 23% (69/304) to 36% (109/306) after routine vaccines given alone and 51% (306/605) to 61% (380/624) after 4CMenB and routine vaccines administered together.”

2. Vesikari T, Esposito S, Prymula R, et al. Immunogenicity and safety of an investigational multicomponent, recombinant, meningococcal serogroup B vaccine (4CMenB) administered concomitantly with routine infant and child vaccinations: results of two randomised trials. Lancet. 2013 Mar 9;381(9869):825-35. Via: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23324563/

In deze wetenschappelijke publicatie staat het volgende: “Immune responses to routine vaccines were much the same with or without concomitant 4CMenB, but concomitant vaccination was associated with increased reactogenicity. 77% (1912 of 2478) of infants had fever of 38.5°C or higher after any 4CMenB dose, compared with 45% (295 of 659) after routine vaccines alone and 47% (228 of 490) with MenC, but only two febrile seizures were deemed probably related to 4CMenB.”

Samenvatting van de productkenmerken 

• “De meest voorkomende lokale en systemische bijwerkingen bij zuigelingen en kinderen (jonger dan 2 jaar) die in klinische studies zijn waargenomen, waren gevoeligheid en erytheem op de injectieplaats, koorts en prikkelbaarheid.”
• “In klinische onderzoeken bij zuigelingen gevaccineerd op de leeftijd van 2, 4 en 6 maanden, is bij 69% tot 79% van de proefpersonen melding gemaakt van koorts (≥ 38°C) wanneer Bexsero gelijktijdig werd toegediend met standaardvaccins in vergelijking met 44% tot 59% van de proefpersonen die alleen de standaardvaccins kregen toegediend. Wanneer alleen Bexsero werd toegediend, kwam koorts bij zuigelingen even vaak voor als bij standaard zuigelingenvaccins die tijdens klinische studies werden toegediend. Eventuele koorts volgde in het algemeen een voorspelbaar patroon, waarbij de meeste koortsgevallen de dag na de vaccinatie over waren.”
• “De meest voorkomende lokale en systemische bijwerkingen waargenomen bij adolescenten en volwassenen waren pijn op de injectieplaats, malaise en hoofdpijn.”

Meer informatie

• Bijsluiter Bexsero (pdf, Nederlandstalig) met vanaf pagina 29 de bijsluiter
• SmPC Bexsero® EMA (pdf, Engelstalig)
• De website van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)
• Informatie over meningokokken B vaccins van het Landelijke coördinatiecentrum Infectieziektebestrijding
• Specifieke informatie over hulpstoffen in vaccins
• Advies van de Gezondheidsraad over Bexsero in Rijksvaccinatieprogramma: Vaccinatie tegen meningokokken - Samenvatting 
• Reactie NMS op advies Gezondheidsraad
• Het advies van het Zorgmiddelen Instituut in Nederland

• Bijlage 1B (unieke geneesmiddelen van het Geneesmiddelenvergoedingssysteem (GVS). 

• In februari 2020 gepubliceerd Engels onderzoek over afname antistoffen van de 4 vaccintypen in Bexsero.

Trumenba

Trumenba (niet in NL verkrijgbaar), vanaf de leeftijd van 10 jaar kent 2 schema's:

• 2 doses met 6 maanden tussen eerste en tweede vaccinatie.
  Een booster wordt aangeraden voor mensen bij wij de kans op invasieve maningokokkenziekte blijvend aanwezig is.
• 3 doses met minimaal een maand tussen eerste en tweede dosis en minimaal 4 maanden tussen tweede en derde dosis.
  Een booster wordt aangeraden voor mensen bij wij de kans op invasieve maningokokkenziekte blijvend aanwezig is.
• Meer informatie op de website van het RIVM.